عوامل ايجاد شادي در زندگي

فائزه وجداندار 23 بهمن 1395 روانشناسی, همه مقالات

اسلام با توجه به نيازهاي اساسي انسان، شادي و نشاط را تحسين و تاييد كرده است. قرآن، زندگي با نشاط و شادي را نعمت و رحمت ‏خدا تلقي كرده، درباره ي شادي و نشاط مؤمنان در دنيا و آخرت، مي فرمايد:

«بگو [در برابر كساني كه بسياري از مواهب زندگي را تحريم مي‏كردند] اي پيغمبر! چه كسي حرام كرده است زينت و آرايش و زيبايي‏هايي را كه خداوند از درون طبيعت‏، براي بندگانش بيرون كشيده؟ چه كسي حرام كرده است روزي‏هاي پاك و مواهب پاك را; بگو: اين مواهب پاك و اين زيبايي‏ها، براي مردم با ايمان در همين زندگي دنيا و در زندگاني جاويد آخرت، قرار داده شده است»

اين آيه به خوبي بيان‏گر اين حقيقت است كه اسلام به بهره‏مند شدن از زيبايي‏ها و موهبت‏هاي زندگي، اهميت مي‏دهد و آن را زيبنده ي دين‏داران و مؤمنان مي‏داند.اسلام به بهره‏مند شدن از زيبايي‏ها و موهبت‏هاي زندگي، اهميت مي‏دهد و آن را زيبنده ي دين‏داران و مؤمنان مي‏داند.

رسول اكرم‌صلي‌الله‌عليه‌وآله مي‏فرمايد: «مؤمن، شوخ و شاداب است‏»حضرت علي‌عليه‌السلام مي‏فرمايد: «شادماني، گشايش خاطر مي‏آورد»و «اوقات شادي، غنيمت است‏»

امام صادق عليه‌السلام مي‌فرمايد: «هيچ مؤمني نيست كه شوخي در طبع او نباشد»5 و «شوخ طبعي، بخشي از حسن خلق است‏»

امام رضا عليه‌السلام مي‌فرمايد: «كوشش كنيد اوقات شما چهار زمان باشد؛ وقتي براي عبادت و خلوت با خدا، زماني براي تأمين معاش، ساعتي براي معاشرت با برادران مورد اعتماد و كساني كه شما را به عيب‏هايتان آگاه مي‏سازند و در باطن به شما خلوص و صفا دارند و وقتي را هم به تفريحات و لذت‌هاي خود اختصاص دهيد و از شادي ساعت‏هاي تفريح، نيروي لازم براي عمل به وظايف وقت‏هاي ديگر را تأمين كنيد».

مرز شادي و نشاط

براساس هدف و فرجام زندگي، شادي و نشاط از ديدگاه اسلام، داراي حد و مرز است. محتوا و قالب شادي و نشاط ، نبايد با روح توحيدي و انساني اسلام، در تضاد باشد; زيرا هر پديده‏اي كه انسان را از آرمان و هدف اصلي خويش دور سازد، به هيچ وجه، مورد قبول اسلام نخواهد بود. بنابراين، پديدة شادي و عوامل آن، به عنوان يك نياز اساسي و ضروري، تا حدي روا و مجاز است كه مانع نيل انسان به هدف اصلي‏اش نگردد، از اين رو، بسياري از انديشمندان مسلمان معتقدند: از آن جا كه انسان در انجام هر رفتار ارادي، انگيزه و هدفي را پي‏مي‏گيرد، سرور و نشاط به عنوان يك رفتار، از اين قاعده جدا نيست. اگر انگيزه و هدف، در راستاي هدف اصلي زندگي آدمي باشد ، اين پديده ، مفيد و سودمند خواهد بود و اگر انگيزه و هدف باطل ، در آن نهفته و در برابر هدف اساسي زندگي انسان باشد ، اين پديده ، باطل و زيان‌آور خواهد بود. بنابراين، مي‏توان مرز شادي و نشاط را انگيزه و هدف آن دانست.

مزاح و شوخي، يكي از عوامل برجستة شادي است؛ اما اگر به سبك‏سري، بي‏شرمي و گستاخي بياميزد، «هزل‏» ناميده مي‏شود كه در اسلام، منع شده است و اگر به تحقير و بدگويي و ناسزا آميخته گردد، آن را «هجو» مي‏خوانند و اين نيز در اسلام نهي شده است.

يكي از اصحاب از رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌وآله پرسيد: «آيا اگر با دوستان خود شوخي كنيم و بخنديم، اشكالي دارد؟ حضرت صلي‌الله‌عليه‌وآله فرمود: اگر سخن ناشايستي در ميان نباشد، اشكالي ندارد». اگر شوخي از حد خارج شود و به بيهودگي يا زياده‏روي بينجامد، باز از نظر اسلام، عملي ناپسند خواهد بود; همان طور كه اميرمؤمنان، عليعليه‌السلام مي‏فرمايد: «هر كس بسيار شوخي كند، وقار و سنگيني او كم مي‏شود» امام صادق عليه‌السلام مي‏فرمايد: «زياد شوخي كردن، آبرو را مي‏برد»

خنده و تبسم – كه از عوامل نشاط و شادي است – بايد صادقانه باشد. خنده از نظر اسلام، آن گاه مؤثر و مفيد است كه به شخصيت ديگران، لطمه وارد نياورد. وقتي احترام مؤمن، برتر از كعبه بر شمرده شده، به خوبي روشن مي‏شود كه اهانت و تحقير او، چه اندازه نكوهيده است.

قالب‏هاي نشاط و شادي، خوب است از بهترين قالب‌ها باشند و به همين دليل، در روايات، قهقهه از شيطان تلقي شده13 و تبسم، بهترين خنده دانسته شده است.

زمان و مكان شادي نيز بايد با آن متناسب باشد; زيرا اگر اين تناسب برقرار نباشد، ناپسند و زشت‏ خواهد بود؛ به طور مثال، مزاح و بذله‏گويي در مراسم سوگواري و مكان‏هاي مقدس، ناپسند است!

با كندوكاوي اجمالي در نظريات و گفته‏هاي دانشمندان و متون معتبر، مي‏توان موارد ذيل را در زمره عوامل نشاط و انبساط دروني برشمرد:

1. ايمان.

2. داشتن روحيه رضايت‌مندي و تحمل.

3. پرهيز از گناه.

4. مبارزه با نگراني.

5. تبسم و خنده.

6. مزاح و شوخي منطقي.

7. استعمال بوي خوش.

8. آراستگي ظاهري، در حد متعارف.

9. پوشيدن لباس‏هاي روشن.

10. پرهيز از هم‌نشيني با افراد افسرده.

11. ورزش و کار و فعاليت بدني.